dinsdag 13 september 2016

Het object van de retorica

Iedere episteme (scientia) en techne (ars) heeft een object. Retorica dient opgevat als techne dus eveneens een object te hebben. Is dat het overtuigende spreken? Is retorica anders gezegd overredingskunst? Of is het object van de retorica het mooi en schoon spreken? Is zij met andere woorden de leer van de welsprekendheid? Vaak wordt beweerd dat retorica beide tegelijkertijd moet zijn. Ze moet zowel overredingskunst als leer der welsprekendheid zijn. Maar wat is in dat geval het object van de retorica? Kan de retorica als techne tegelijk overredingskunst en leer der welsprekendheid zijn indien haar object het begrijpelijk spreken is? Hier valt iets voor te zeggen. Door zich primair te richten op het begrijpelijk spreken richt ze zich in feite ook op overtuigend spreken. Het begrijpelijke komt immers op z'n minst in de buurt van het overtuigende. En door zich te richten op het begrijpelijk spreken zal ze eveneens aandacht hebben voor het helder en duidelijk spreken, het gebruikmaken van metaforen, en het concreet aanschouwelijk maken van het onderwerp. Maar dat leidt feitelijk tot een vorm van eloquent en dus mooi oftewel aantrekkelijk spreken. Ze richt zich zo dus tevens op de welsprekendheid. Door als haar object het begrijpelijk spreken te kiezen is retorica dus overredingskunst en leer der welsprekendheid tegelijk. De vraag is echter of er ook nog andere manieren zijn waarop de retorica tegelijkertijd beide kan zijn.

Naschrift: Gaat dat wat wij als mensen de waarheid noemen aan het begrijpelijk spreken vooraf of is ze voor ons pas gegeven in en door het begrijpelijk spreken zelf? In het laatste geval is retorica opgevat als de leer van het begrijpelijk spreken prima philosophia.

2 opmerkingen:

Anoniem zei

Beste Emanuel,

In verschillende Platoonse Dialogen (waaronder de Gorgias) wordt juist betoogd (voor zover we over betogen kunnen spreken m.b.t. de Dialogen) dat de retorica geen téchne is en ook geen object heeft. Retoriek wordt veroordeeld op grond van haar bederfelijke invloeden en verspreiden van valse meningen, maar op basis van de retorische aard van de Dialogen zelf kunnen we vermoeden dat ze wel een (didactisch) nut heeft. Misschien leuk om mee te nemen in je reflecties over de retorica.

Hartelijke groet,
Simon

Emanuel Rutten zei

Beste Simon,

Dat heb ik reeds uitgebreid gedaan. Zie het eerste gedeelte van "Het Retorische Weten" op gjerutten.nl

Groet,
Emanuel