Vrije wil, deliberatie en kunstmatige intelligentie

Afgelopen vrijdag gaf René van Woudenberg zijn afscheidsrede aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Tijdens de bijeenkomst werd René ter gelegenheid van zijn afscheid door Rik Peels, Jeroen de Ridder en Dorien Sorel een essaybundel aangeboden die door hen is geredigeerd. De bundel is uitgegeven door Academische Uitgeverij Eburon, de titel ervan luidt Denken voor het leven, en het bestaat uit een groot aantal bijdragen van vrienden, collega's en bekenden van René. De bundel bevat eveneens een bijdrage van mijzelf die in de bundel de titel Vrije wil, deliberatie en kunstmatige intelligentie kreeg en inmiddels ook hier op mijn website gepubliceerd is. Het was al met al een mooie bijeenkomst met een geslaagde feestavond daarna.

Een spanning in de retorica van Gorgias?

Poëtisch overreden richt zich volgens Gorgias op pathos en argumentatief overreden op logos, terwijl religieus overreden op zowel logos als pathos berust. Nu kan de retorica van Gorgias enerzijds begrepen worden als een logos-retorica gebaseerd op waarschijnlijkheid en gemeenschapswaarheden. Maar zijn retorica lijkt anderzijds eveneens een pathos-retorica te betreffen waarbij de pathos wordt opgewekt door fraai en bloemrijk taalgebruik. Hoe beide te verenigen? Is de retorica van Gorgias krachtens zijn eigen opvattingen vooral geschikt voor het religieus overtuigen? In zijn redevoering Palamedes betoogt Gorgias echter dat pathos vooral ingezet dient te worden voor het overtuigen van een groot publiek, terwijl nadrukkelijke inzet van logos vooral is bedoeld voor een kleiner deskundig publiek zoals de rechters waarvoor hij zijn rede uitspreekt. Dit lijkt er eerder op te wijzen dat Gorgias uitgaat van twee verschillende vormen van retorica, hetgeen de genoemde spanning eveneens zou kunnen oplossen.