Het was een mooie en drukbezochte avond gisteren in het Brinktheater in Laren. De lezing die ik gaf over de vraag of het lijden in de wereld geloof in een goede God onredelijk maakt, is inmiddels ook hier beschikbaar.
Beste Emanuel, er staat een foutje in je tekst die hinderlijk is als je de tekst leest (maar geen probleem vormt uiteraard als de tekst wordt voorgelezen):
"Dit doe ik door te precies te laten zien op welke manieren het bestaan van een goede God redelijkerwijs verenigbaar is met het vele lijden in de wereld."
Jou kennende zul je het wel niet TE precies doen, maar precies precies genoeg. Groet!
Er zijn naar aanleiding van jouw lezing een paar simpele dingen die mij bezig houden. Ik wil ze, met jouw goedvinden, de komende tijd een voor een naar voren brengen. Het zou mooi zijn als je mij laat inzien dat er werkelijk zoiets bestaat als een ‘goede’ god.
1a. Alles op het gebied van moraal heeft een Januskop. Zonder kwaad is er geen goed, want zonder berg is er geen dal! Als alles altijd goed zou zijn, dan hadden we geen ethiek, moraal of 10 geboden meer nodig. Voor de dieren is de werkelijkheid waarschijnlijk maximaal goed. Deze gelukkigen der aarde ontberen namelijk de ethiek. Buiten de mens als bewust wezen, bestaat er geen moraal. De meteoriet die op aarde knalt kent het kwaad niet dat hij zal aanrichten.
1b. Los van de vraag waarom god liefde of goed zou willen zijn, zit er natuurlijk wel een logica in de volgende redenering: Zonder kwaad kan god niet goed zijn, want dan zou hij alleen maar ZIJN. Dus een god die liefde predikt heeft altijd het kwaad nodig om goed te kunnen zijn. Dat is het keurslijf waarin de ethiek ons heeft geperst.
Een vraag die bij mij opkomt na een eerste kennismaking met jouw lezing in Laren is: Kan god wel gelukkig zijn nu hij moet constateren dat er na zijn schepping zoveel leed in de wereld is gekomen? Al het mensen- en dierenleed waar de theodicee op stukloopt, van onschuldige kinderen die vanaf de geboorte tot lijden en leed veroordeeld zijn of aan wie het in de loop van hun leven wordt aangedaan door onverlaten die tot het absolute kwaad vervallen zijn? Al die oorlogen, al dat bloedvergieten vanaf het bestaan van de mensheid tot nu toe? Al die natuurrampen (weeffouten in de schepping?)die inmiddels miljoenen mensen in ellende hebben gestort?
Ik kan deze vraag niet beantwoorden want mijn kennis over god is, in tegenstelling tot die van jou, nihil.
Stel je eens voor (en ware het maar zo) dat het allemaal niet waar is en dat wij allen en alle leed en ellende, waarvan wij getuige zijn slechts een nachtmerrie zijn in een droom van god, die alvorens te gaan scheppen, besloot om er eerst nog maar eens een nachtje over te slapen. Stel je verder eens voor dat god straks wakker wordt (hoe eerder hoe beter) en zich realiseert dat dit allemaal zou kunnen gebeuren als hij gaat scheppen. Zou hij dan niet, badend in het zweet, bedenken: als het goede wat ik met het scheppen wil bereiken ten koste van zoveel ellende zou kunnen gaan, ware het dan niet beter om niets te scheppen; oké, het goede dat ik met de schepping zou willen realiseren zal dan niet tot stand komen, maar er is, behalve ikzelf, ook niemand die dit als een gemis zal ervaren; immers wat niet weet dat niet deert? Zou zijn besluit om toch te gaan scheppen dan niet een egoïstische daad zijn? Het kan toch niet zo zijn dat god het leed van anderen nodig heeft om gelukkig te kunnen zijn?
2. Argument 1: “Maar dan kan God onmogelijk slecht zijn omdat het perfecter is om goed dan om kwaadaardig te zijn. God is dus redelijkerwijs goed.”
Dit argument van Anselmus vind ik niet sterk. Ten eerste wat is de definitie en uitleg van perfect? Een maximaal perfect wezen, waarboven niets anders gedacht kan worden, kan alleen perfect zijn als het aan niets ontbreekt (zijnsvolheid). Iets wat uit twee delen bestaat: goed – kwaad, kan alleen perfect zijn als beide delen aanwezig zijn. We hadden in 1a en 1b al geconcludeerd dat goed niet zonder kwaad kan bestaan. Redelijkerwijs is god zowel goed als kwaad.
3. Het 5e argument is zeer interessant en ligt in de lijn van mijn vorige twee bedenkingen. “God als grond van de wereld is van niets buiten God afhankelijk.” Hieruit volgt mijns inziens de onherroepelijke vraag: waarom heeft god dan de mens als bewust wezen geschapen? Je vervolgt: “Stel nu dat God niet goed maar slecht is. Als God daadwerkelijk kwaadaardig is dan is God afhankelijk van andere wezens om zijn slechtheid manifest te laten worden (bijvoorbeeld door deze wezens te laten lijden)” Dit lijkt me dan de enige juiste verklaring waarom god de aarde en de mensheid heeft geschapen. Als god afhankelijk is van andere bewuste wezens voor zijn slechtheid, dan is dat het doel van zijn menselijke creatie geweest. Hij heeft ons nodig om kwaadaardig te zijn.
Daarbij komt in argument 6 de grond van het 5e argument naar voren. “God is als onveroorzaakte allesomvattende zijnsoorzaak van de wereld per definitie de zijnsvolheid. God is actus purus. Er is in God geen enkel gebrek, geen ongerealiseerde potentie.”
Dr. ir. Emanuel Rutten (1973) is filosoof. Hij behaalde in 1994 een propedeuse in de economie aan de UvA, een master of science in de wiskunde in 1997 aan de TU Delft en een master of arts in de wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit in 2010. De laatste twee met het judicium cum laude. Begin 2010 begon Emanuel aan de Vrije Universiteit aan een promotie in de wijsbegeerte bij Prof. Dr. R. van Woudenberg. Eind september 2012 promoveerde hij. De titel van zijn dissertatie luidt: 'A Critical Assessment of Contemporary Cosmological Arguments: Towards a Renewed Case for Theism'. Sindsdien is hij als onderzoeker en docent verbonden aan de afdeling Wijsbegeerte van de Faculteit Geesteswetenschappen van de Vrije Universiteit in Amsterdam (zowel binnen het Abraham Kuyper Centrum voor wetenschap en de grote vragen als binnen centrum Ethos voor maatschappelijke transformatie). Het onderzoeks- en onderwijsterrein van Emanuel omvat de relatie tussen geloof en wetenschap, het evalueren van de rationaliteit van seculiere en religieuze wereldbeelden, kennisleer en speculatief realisme, logica en retorica, en esthetiek. Emanuel woont in de binnenstad van Amsterdam.
6 opmerkingen:
Beste Emanuel, er staat een foutje in je tekst die hinderlijk is als je de tekst leest (maar geen probleem vormt uiteraard als de tekst wordt voorgelezen):
"Dit doe ik door te precies te laten zien op welke manieren het bestaan van een goede God redelijkerwijs
verenigbaar is met het vele lijden in de wereld."
Jou kennende zul je het wel niet TE precies doen, maar precies precies genoeg. Groet!
Hoi Jan,
Dank voor het doorgeven! Ik pas het aan zodra ik in de gelegenheid ben.
Groet,
Emanuel
Beste Emanuel,
Er zijn naar aanleiding van jouw lezing een paar simpele dingen die mij bezig houden. Ik wil ze, met jouw goedvinden, de komende tijd een voor een naar voren brengen.
Het zou mooi zijn als je mij laat inzien dat er werkelijk zoiets bestaat als een ‘goede’ god.
1a. Alles op het gebied van moraal heeft een Januskop. Zonder kwaad is er geen goed, want zonder berg is er geen dal! Als alles altijd goed zou zijn, dan hadden we geen ethiek, moraal of 10 geboden meer nodig.
Voor de dieren is de werkelijkheid waarschijnlijk maximaal goed. Deze gelukkigen der aarde ontberen namelijk de ethiek. Buiten de mens als bewust wezen, bestaat er geen moraal. De meteoriet die op aarde knalt kent het kwaad niet dat hij zal aanrichten.
1b. Los van de vraag waarom god liefde of goed zou willen zijn, zit er natuurlijk wel een logica in de volgende redenering: Zonder kwaad kan god niet goed zijn, want dan zou hij alleen maar ZIJN.
Dus een god die liefde predikt heeft altijd het kwaad nodig om goed te kunnen zijn. Dat is het keurslijf waarin de ethiek ons heeft geperst.
Ergo: Het goede = niet gelijk aan god.
Met vriendelijke groet,
Prot.
Beste Emanuel,
Een vraag die bij mij opkomt na een eerste kennismaking met jouw lezing in Laren is: Kan god wel gelukkig zijn nu hij moet constateren dat er na zijn schepping zoveel leed in de wereld is gekomen? Al het mensen- en dierenleed waar de theodicee op stukloopt, van onschuldige kinderen die vanaf de geboorte tot lijden en leed veroordeeld zijn of aan wie het in de loop van hun leven wordt aangedaan door onverlaten die tot het absolute kwaad vervallen zijn? Al die oorlogen, al dat bloedvergieten vanaf het bestaan van de mensheid tot nu toe? Al die natuurrampen (weeffouten in de schepping?)die inmiddels miljoenen mensen in ellende hebben gestort?
Ik kan deze vraag niet beantwoorden want mijn kennis over god is, in tegenstelling tot die van jou, nihil.
Stel je eens voor (en ware het maar zo) dat het allemaal niet waar is en dat wij allen en alle leed en ellende, waarvan wij getuige zijn slechts een nachtmerrie zijn in een droom van god, die alvorens te gaan scheppen, besloot om er eerst nog maar eens een nachtje over te slapen. Stel je verder eens voor dat god straks wakker wordt (hoe eerder hoe beter) en zich realiseert dat dit allemaal zou kunnen gebeuren als hij gaat scheppen. Zou hij dan niet, badend in het zweet, bedenken: als het goede wat ik met het scheppen wil bereiken ten koste van zoveel ellende zou kunnen gaan, ware het dan niet beter om niets te scheppen; oké, het goede dat ik met de schepping zou willen realiseren zal dan niet tot stand komen, maar er is, behalve ikzelf, ook niemand die dit als een gemis zal ervaren; immers wat niet weet dat niet deert?
Zou zijn besluit om toch te gaan scheppen dan niet een egoïstische daad zijn? Het kan toch niet zo zijn dat god het leed van anderen nodig heeft om gelukkig te kunnen zijn?
vr. groet,
Teun
2. Argument 1: “Maar dan kan God onmogelijk slecht zijn omdat het perfecter is om goed dan om kwaadaardig te zijn. God is dus redelijkerwijs goed.”
Dit argument van Anselmus vind ik niet sterk. Ten eerste wat is de definitie en uitleg van perfect? Een maximaal perfect wezen, waarboven niets anders gedacht kan worden, kan alleen perfect zijn als het aan niets ontbreekt (zijnsvolheid). Iets wat uit twee delen bestaat: goed – kwaad, kan alleen perfect zijn als beide delen aanwezig zijn. We hadden in 1a en 1b al geconcludeerd dat goed niet zonder kwaad kan bestaan. Redelijkerwijs is god zowel goed als kwaad.
Groet,
Prot.
3. Het 5e argument is zeer interessant en ligt in de lijn van mijn vorige twee bedenkingen. “God als grond van de wereld is van niets buiten God afhankelijk.” Hieruit volgt mijns inziens de onherroepelijke vraag: waarom heeft god dan de mens als bewust wezen geschapen?
Je vervolgt: “Stel nu dat God niet goed maar slecht is. Als God daadwerkelijk kwaadaardig is dan is God afhankelijk van andere wezens om zijn slechtheid manifest te laten worden (bijvoorbeeld door deze wezens te laten lijden)”
Dit lijkt me dan de enige juiste verklaring waarom god de aarde en de mensheid heeft geschapen. Als god afhankelijk is van andere bewuste wezens voor zijn slechtheid, dan is dat het doel van zijn menselijke creatie geweest. Hij heeft ons nodig om kwaadaardig te zijn.
Daarbij komt in argument 6 de grond van het 5e argument naar voren. “God is als onveroorzaakte allesomvattende zijnsoorzaak van de wereld per definitie de zijnsvolheid. God is actus purus. Er is in God geen enkel gebrek, geen ongerealiseerde potentie.”
Groet,
Prot.
Een reactie posten