"Theorie is [...] meer dan een model of een hypothese die je door experimenten kunt verifiëren of falsifiëren. Gefundeerde theorieën zoals Plato's ideeënleer of Hegels fenomenologie van de geest zijn geen modellen die je kunt vervangen door data-analyse. Zulke theorieën zijn gefundeerd op een denken in de eigenlijke zin van het woord. Een echte theorie is een essentiële, ingrijpende beslissing waardoor je de wereld heel anders, in een geheel nieuw licht ziet. Ze is een primaire, doorslaggevende scheidslijn die onderscheid maakt tussen wat erbij hoort en wat niet, tussen wat is of kan zijn en wat niet. Ze is een streng selectieve narratio die door het nog ongebaande een brandgang kapt die het een scherp scheidt van het ander.
Een door data gedreven denken bestaat niet. Alleen het rekenen is door data gedreven. Inherent aan het denken daarentegen is het negatieve van het onberekenbare. Het denken is vóór de data, de 'gegevens', gesteld. De op het denken gefundeerde theorie is vooraf gegeven. Ze transcendeert het louter positieve van de gegevens en zet ze onverwacht in een nieuw licht. Dat is geen romantiek, maar de logica van het denken zoals die al geldt sinds mensen kunnen denken. De oeverloze zondvloed aan data en informatie leidt de wetenschap af, weg van de theorie en het denken. Informatie als zodanig is positief. De op data gebaseerde positivistische wetenschap [...] die zich vergenoegt met sequencing en datasynchronisatie, is het einde van de theorie in eigenlijke zin. Dat positivisme is additief en detectief en niet narratief en hermeneutisch. Het mist de aanhoudende narratieve spanning. Het valt uiteen in data. Oog in oog met de aanrollende vloedgolf van data en informatie hebben we juist nu theorieën harder nodig dan ooit tevoren, om te voorkomen dat de dingen zich chaotisch vermengen en kolkend overstromen: ze moeten de entropie reduceren. Elke theorie zal de wereld opklaren voor ze hem zal verklaren. We moeten de gemeenschappelijke oorsprong van theorie en ceremonie of ritueel voor ogen houden: zij zijn vormgevers van de wereld. Ze geven het verloop van de dingen vorm en plaatsen ze in een kader, zodat ze - 'in kaders vastgeklonken' - niet overstromen. Daarentegen werkt de huidige informatievoorziening deformerend."
Byung-Chul Han, De terugkeer van eros, Van Gennep, Amsterdam, 2013, pp. 59-60
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
6 opmerkingen:
Beste Emanuel,
mooi stuk om verder over na te denken, en trouwens nog bedankt dat er een bepaalde nogal wilde reactie mijnerzijds op een eerdere kolom, over dat Speculative Realism de moderatie (of de Spambox) niet heeft overleefd. Terecht in beide gevallen, want ik werd met een een slecht gevoel daarover wakker.
Juister is weer de vraag of het verzoek: leg dat Speculatieve Realisme eventueel nog eens beter uit, want ik snapte en snap er nog steeds niet veel van. Ik had echt last van 'hallo, alweer een stroming' met een nieuwe naam.
Waarom kan ik het 'worstelen' van JR met de 'realiteit' vaak beter volgen, als het dan toch om de 'grootste aller onzekerheden' gaat die de vrije wil en het bewustzijn met zich meebrengt?
Uiteraard een vraag aan mezelf, ten diepste, en niet aan jou. Maar de 'stabiele' vonk (moddervlek aan het pak) ontgaat de staal-vlechter in de kelder van een op te richten hotel (voor de intelligentere genieter uit het Westen van dit landje): werk aan de winkel!
God gaat nooit dood, Frederik! Jij leefde van 1844 tot 1900, maar het leven ging verder als waar geloof in vele varianten: van de Radboud tot de VU doorstroomden de diepe rivieren de delta aan 'overtuigingen': dijken verhogen of niet.
God, sta de mens bij, bid ik stiekem en niet via JC van Jeruzalem of Barcelona, als ik de eerste ruimtereiziger uit Delft het 'bewustzijn' aan zie wakkeren via 'trucjes' van de 'socialen' om één mensheid te willen zijn.
Here here, we weten het niet, en waar had u lol in om zo'n begaafde jongen uit de Vinkeveense plassen met zoveel moeite op te zadelen?
Het siert Hem, niet u God, om met een zo 'heldere' en persoonlijke definitie van U te komen, dat bij Nader Inzien, alles mogelijk blijft. Niemand mag ER in de steek laten in het 'argumentatieve' debat over het 'Het onberekenbare van het denken'.
Beste Bert,
Jouw reactie vormt de (bijna) perfecte illustratie van precies die blinde vlek waar Han het hierboven over heeft.
Groet,
Emanuel
De evolutietheorie laat volgens mij zien dat denken wel degelijk rekenen is, het afwegen van plussen en minnen. Ik ken de kontekst niet maar ik vermoed dat Han veeleer doelt op instinct, op openbaring. Wat van daaruit tot je komt, kun je denkend (rekenend: digitaal: ja of nee) verwerken.
Is de (theoretische) waarde van het narratieve voor de wetenschap, daadwerkelijk groter dan die van het kwantitatieve? Zoals jij het naar voren laat komen, lijkt dat geen vraag meer te zijn. Het lijkt er tevens op dat de narratieve theorie geen gevaren in zich herbergt? Er kleven alleen risico’s aan de empirische theorie!
Toch is de eerste vraag die in mij opkomt: Gaat een narratieve theorie niet uit van een blinde utopie?
Zou de titel niet moeten luiden, ‘het narratieve denken is onberekenbaar’!
Prot.
Beste Bert,
Het verschil tussen een wetenschappelijke theorie en een wereldbeeld ontgaat je blijkbaar. Dát en niet kunst is natuurlijk de blinde vlek waar het hier om gaat. Han brengt dit hierboven treffend onder woorden. Maar zie bijvoorbeeld ook 'Rationality in Science, Religion, and Everyday Life: A Critical Evaluation of Four Models of Rationality' van Mikael Stenmark, of wederom het tweede deel van mijn artikel http://www.gjerutten.nl/Radix3_ERutten.pdf
Groet,
Emanuel
Beste Emanuel,
Als je je probeert te verplaatsen in jouw 'wereldbeeld' zoals dat in vele stukken 'samen' tot uiting komt, en bij je verwijzing in een reactie op je stuk naar http://www.gjerutten.nl/Radix3_ERutten.pdf is het duidelijk dat je nu, naar mijn begrip, wilt zeggen: kijk, hoor het ongeveer ook eens van een ander.
Toen ik daar net weer (vluchtig) naar keek viel me opnieuw de zin op pagina 11 op: "De keuze voor een bepaald wereldbeeld voor het duiden van onszelf en de wereld waarin wij leven gaat dan ook altijd existentieel vooraf aan iedere vorm van wetenschappelijke reflectie.." (Vooraf was italic door jou).
(En ook dat in de volgende alinea op pagina 11 het woord 'holistisch' voorkomt, is misschien niet onbelangrijk. Het is evident dat jij dat woord niet 'gebruikt' in de pejotarieve zin die het m.i. ook terecht gekregen heeft in de seventies. Jouw 'bedoeling' met dat woord is 'duidelijk en te begrijpen', maar blijft van een streven dat een zeer hoge ideale standaard vertegenwoordigt, zeker waar: "Een wereldbeeld betreft immers tegelijkertijd een vita contemplativa én een vita activa." ook voorkomt in dezelfde alinea.)
Maar goed, het gaat me even om dat 'vooraf'. (We hebben het er mogelijk in het verleden als eens over gehad, realiseer ik me nu, maar waar en wanneer?)
Itt tot die (eventueel toch alleen in mijn eigen hoofd) reactie van toen zie ik nu dat het centrale woord in die zin van jou het woord 'keuze' is, naast 'iedere vorm van wetenschappelijke reflectie', waar ik over viel. Dat is het volgens mij niet, een 'keuze', zelfs mogelijk niet bij de 'meest intelligente mensen' onder ons. De 'kennismaking' met de wetenschap zelf 'vormt' sommige mensen juist pas in hun levensbeschouwing, waar vooraf niets te vinden was?
Nou ja, het begrip 'existentieel', ook al zo wat, maar dat 'vooraf'(met nadruk door dat italic), dat kan niet logisch algemeen waar zijn, en moet wel ideosyncratisch (moeilijk woord, particulier, moeilijk woord, persoonlijk of persoonlijke geschiedenis)zijn.
Tja, gezeik over één woord of over één zin. In grotere strekking kan ik je nog wel 'ongeveer' volgen, als man zonder veel eigen overtuigingen en eigenschappen.
Groet, Theo.
Een reactie posten